کلینیک بازتوانی قلب

گزارش روند آموزش به بیمار در بیمارستان افشار یزد

  یکی از مشکلات گسترده نظام سلامت جدایی نسبی بیمارستان ها از جامعه است. بیمارستان ها باید قادر به برطرف کردن نیازهای بهداشتی بیماران باشند واین مهم نیاز به علم و هنر مدیریت عالی بیمارستان ها دارد.

از آنجایی که بیماریهای قلبی و عروقی ار 30 سال گذشته تاکنون همچنان علت نخست مرگ و ناتوانی ناشی از بیماریها در جهان و ایران است، آموزش موثر به بیماران و خانواده هایشان در زمینه شناخت بیماری قلبی، نحوه پیشگیری، درمان و خودمراقبتی، باعث افزایش توانایی برای تصمیم گیری های درست بهداشتی در راستای بهره مندی از سبک زندگی سالم و تداوم سلامت بیمار و جامعه می گردد.

در این راستا بیمارستان افشار یزد به عنوان مرکز قلب استان و بیمارستان ارتقاء دهنده ی سلامت اقدامات مربوطه را به شرح ذیل انجام داده است:

• تعیین شایعترین اندیکاسیون بستری در بیمارستان افشار
• آموزش به بیماران قلبی به تفکیک هر بیماری و توانبخشی قلبی بیماران در زمان بستری
• پیگیری و آموزش مداوم بیماران قلبی بعد از ترخیص
• آموزش پیشگیری از بیماری قلبی به جامعه، خانواده بیماران و پرسنل بیمارستان
• مشاوره ترک دخانیات
• تهیه مواد آموزش به بیمار
• آموزش مجازی فعال و گسترده به بیمار و خانواده بیمار
• پیگیری تلفنی بیماران قلبي غیر بومی توسط پرستاران

بیمارستان افشار اقدام به تأسيس كلينيك توانبخشی بيماران قلبي از سال 1382، کلینیک پیشگیری از بیماریهای قلبی از سال 1386 كلينيك پيگيري بیماران قلبی پس از ترخیص از سال 1394 و کلینیک ترک دخانیات از سال 99 نموده است.

• کلینیک بازتواني يا توانبخشي قلبي

توانبخشی قلبی شامل چهار فاز، درون بخشي، بینابینی، سرپايي و نگهدارنده مي باشد.

فاز درون بخشی : بيماران بستري در بيمارستان توسط پزشك توانبخشي مورد ارزيابي اوليه قرار می گیرند و سپس طبق دستور پزشک تحت مشاوره های مورد نیاز ار جمله مشاوره تغذیه برای اصلاح الگوی غذایی، مشاوره روانشناسی برای کنترل فاکتورهای روحی روانی و مشاوره ترک دخانیات، مددکاری اجتماعی جهت بررسی وضعیت روانی اجتماعی وآموزش پرستاری نحوه کنترل بیماری با خود مراقبتی صحیح در منزل، مشاوره فیزیوتراپی جهت بررسی وضعیت اسکلتی عضلانی بیمار و آموزش فعالیت بدنی مناسب در منزل قرار مي گيرند.

آموزش پرستاری : بیماران بستری توسط کارشناس پرستاری آموزش دیده و آشنا به نحوه ارتباط صحیح با بیمار انجام می گیرد. پرستار با حضور بر بالین ابتدا بیمار را از نظر سطح آگاهی وی از بیماری قلبی، عوامل مؤثر بر بیماری قلبی و سایر موارد و توانایی یادگیری بیمار  بررسی و نیازهای آموزشی بیمار را تعیین می کند.

پرستار سعی می کند آموزش ها را با زبان قابل فهم و گویا و با توجه به سواد بیمار ارائه دهد . در صورتی که بیمار قادر به فهم کافی نباشد خانواده بیمار به صورت حضوری یا تلفنی تحت آموزش های لازم قرار می گیرند. در انتها پرستار موظف است که میزان یادگیری بیمار یا خانواده وی را ارزیابی کند و به سوالات آنها پاسخ دهد و در صورت نیاز مجدد آموزش صورت گیرد. برای تثبیت آموزش ها از مواد آموزشی مانند پمفلت، کتابچه آموزشی، سی دی و عضویت بیمار در فضای مجازی (@afsharcr) استفاده می شود. مدت زمان آموزش پرستاری بسته به نوع بیماری و توانایی یادگیری بیمار، بین 20 الی 30 دقیقه می باشد.

آموزشهاي پرستاري هنگام ترخيص بيماران قلبی

1- معرفي درد قلبي و علائم و مداخلات و نحوه مصرف قرص TNG

2- آشنایی با ريسک فاکتورهای بیماری قلبی و اهميت كنترل آنها خصوصاً بیماری دیابت،  چربي خون بالا و فشارخون بالا

3- نحوه مصرف صحيح داروهاي زمان ترخيص

4- آموزش سير بيماري قلبي ( نوع بيماري، علت، درمان) و علائم و مراقبتها و علائم خطر بيماريهاي قلبي

5- آموزش فعاليت هاي مجاز در منزل و نحوه صحيح پياده روي، ارجاع بیماران یزدی به بخش بازتواني قلب

6- آموزش پيگيري هاي لازم پس از ترخيص از جمله زمان مراجعه به پزشك و زمان مراجعه به مرکز توانبخشی قلبی

7- آموزشهاي ترخيص خاص بيماران جراحي قلب، تعويض دريچه و تعبيه پيس میکر و دیابتیک

فاز بینابینی : شامل زمان ترخیص بیمار تا مراجعه به مرکز توانبخشی قلبی و شروع جلسات ورزشی است. آنچه بیمار در این مدت باید انجام دهد در زمان ترخیص بصورت بسته آموزشی شامل نوع تغذیه، سطح فعالیت بدنی، نحوه مصرف داروها، نحوه برخورد با مشکلات حاد روحی و روانی تحویل بیمار داده می شود.

فاز سرپايي: بيمار پس از ترخيص با توجه به نوع بیماری قلبی خود، در مدت زمان معين به مركز توانبخشی قلب براي ادامه درمان معرفي مي گردد تا با انجام فعاليت ورزشي مناسب درکنار سایر آموزشها، تحت نظر پزشک و پرستار، روانشناس، فیزیوتراپ و کارشناس تغذیه كيفيت زندگي بيمار و خانواده وي ارتقاء يابد. در این مدت سعی می شود نیازهای آموزشی بیمار استخراج و جهت افزایش سطح سواد سلامت و خود مراقبتی برنامه های آموزشی مختلف مانند کلاس های آموزشی گروهی و یا آموزش چهره به چهره جهت بیمار برنامه ریزی گردد. تعداد جلسات توانبخشی 36 جلسه (3 روز در هفته) و به مدت 3 ماه می باشد.

فاز نگهدارنده: بيماران و خانواده آنها كه فاز سرپايي را گذرانده اند، بصورت دوره ای تحت مشاوره تغذیه، روانشناسی، فعالیت بدنی، نحوه مصرف داروها و خودمراقبتی قرار می گیرند و اثربخشی آموزشها، خود مراقبتي و كيفيت زندگي بیماران ارزيابي مي شود.

• کلینیک پیگیری: بیماران تحت پوششاین کلینیک شامل کلیه بیماران قلبی (بعد از سکته قلبی، استنت گذاری ، عمل جراحی باز قلب یا دریچه، نارسایی قلبو …) می باشد. نحوه پیگیری به این صورت است که بيماران ساكن يزد پس از ترخيص، 1ماه ، 6 ماه و سپس بصورت سالیانه تا 5 سال به کلینیک پيگيري دعوت شده و بعد از تشكيل پرونده، توسط پزشك و پرستار، كارشناس تغذيه، كارشناس روانشناسي و فيزيوتراپ ( جهت آموزش فعاليت بدني در منزل ) ويزيت شده و تحت آموزش قرار مي گيرند.

هدف از پیگیری بیماران بررسی اجرای همه موارد پیشگیری ثانویه بر اساس گایدلاینها، ادامه و تثبیت آموزش ها ی حین بستری و ترغیب جدی بیماران برای برنامه توانبخشی است. يكي دیگر از اقدامات اين مركز پیگیری تلفنی پس از ترخیص كليه بيماران قلبي است که ساکن شهرستان هستند یا بنا به هردلیلی قادر به مراجعه به مرکز نیستند. پیگیری تلفنی توسط کارشناس پرستاری انجام می شود و اثربخشی آموزشها، خود مراقبتي و كيفيت زندگي بیماران ارزيابي مي شود و در صورت نیاز به سایر مشاوره ها به کارشناس مربوطه مانند تغذیه، روانشناسی و فعالیت بدنی ارجاع داده می شود.

• کلینیک ترک دخانیات: در علم روانشناسي اعتقاد بر اين است كه آنچه كه باعث واكنش ما انسانها به اتفاقات پيرامون خود    مي شود صرفاً خود اتفاق نيست، بلكه تعبير و تفسيري است كه ما از آن اتفاق داريم. اين اعتقاد، عامل بسيار مهمي در زمينه ترك دخانيات نيز به شمار مي رود. تلقينات ذهني و باورهاي شناختي در مقايسه با وابستگي هاي جسمي در اعتياد از اهميت بالاتري برخوردار است. روانشناس با شناسايي و ريشه يابي افكار مخرب، نگرش فرد را تغيير می دهد. اعضای کلینیک ترک دخانیات شامل روانپزشک، روانشناس بالینی و مددکار اجتماعی است که در کنار تیم درمانی، بیمار را به سوی سبک زندگی سالم تری سوق می دهد.

• کلینیک پیشگیری: در این مرکزخانواده بیماران قلبی (خانم ها زیر 65 سال و آقایان زیر 55 سال) بستری شده در بیمارستان،  افراد دارای فاکتورهای خطر بیماری قلبی(فشار خون بالا، دیابت و …)، پرسنل بیمارستان افشار و ارگان های طرف قرارداد، دارای پرونده سلامت قلب می باشند. اقدامات انجام شده شامل ویزیت پزشک و تعیین ریسک افراد بر اساس جدول تعیین ریسک اروپا، معرفی افراد با ریسک بالا به متخصص قلب ، مشاوره تغذیه ، مشاوره روانشناسی، آموزش فعالیت بدنی، آموزش احیای قلبی –ریوی و ترک سیگار است. همچنین برگزاری کلاس های آموزشی  در قالب پیشگیری ار بیماریهای قلبی نیز انجام می گردد.
• اعضای تیم آموزش به بیمار بیمارستان افشار شامل افراد زیر است:

 سایر اقدامات انجام شده برای آموزش بیماران:

– فعالیت در فضای مجازی به صورت کانال تلگرام (@afsharcardiacrehabilitation)، واتس آپ (شماره عضویت 09924686940)، پیج اینستاگرام ( @afsharcr) و وبسایت (afsharcr) است که مطالب آموزشی توسط پرستاران و کارشناسان مرکز به روز رسانی می شود.

– تهیه و به روز رسانی مواد آموزش به بیمار از جمله پمفلت، سی دی، پوستر و تآلیف کتاب آموزشی جامع برای بیماران قلبی و خانواده آنها توسط پرستاران و کارشناسان مرکز

–  برگزاری کلاس های آموزشی بر اساس نیازسنجی بیماران مراجعه کننده به مرکز

–  هماهنگی و برگزاری اردوهای تفریحی درون شهری و پیاده روی صبحگاهی در مناسبت های تقویمی

–  ایجاد ایستگاه های سلامتی در پارک  در روز جهانی قلب  برای آشنایی بیشتر مردم با بیماری قلبی و فاکتورهای خطر آن

–  لازم به ذکر است در ایام اپیدمی کرونا آموزش و حمایت بیماران کرونایی و خانواده آنها توسط مشاوره های روانشناسی وتغذیه بصورت بالینی و پیگیری تلفنی  پس از ترخیص توسط پرستاران تیم توانبخشی نیز انجام گردیده است.

فعالیت خارج از بیمارستان مرکز ارتقاء سلامت افشار:

در راستای عملیاتی شدن برنامه ارتقاء سلامت در سایر بیمارستان ها، کلیه بیمارستانهاي استان در دو مرحله توسط تیم آموزش به بیمار افشار تحت آموزش قرار گرفتند. در مرحله اول توجيه حضوری تيم ارتقاء سلامت مراكز درماني در مورد نحوه راه اندازي كلينيك ارتقاء سلامت و بررسي برنامه هاي عملياتي مراکز از 15/6/1400 لغایت  24/6/1400 انجام گرفت و نكات كليدي گام به گام جهت شروع آموزش به بیماران در زمان بستری به گروه آموزش به بیمار (پزشک، پرستار، مشاور تغذیه، مشاور روانشناسی، فیزیوتراپی و منشی) ارائه گرديد.

در مرحله دوم آموزش حضوری تیم های ارتقاء سلامت بیمارستانهای استان یزد بصورت کارگاهی و همراه با بازدید از مرکز ارتقاء سلامت بیمارستان افشار انجام گرفت.

در استان یزد اکثریت بیمارستانها آموزش فعال به بیماران، خصوصاً  بیماران مزمن در زمان بستری شروع شده است. تعدادی از بیمارستان ها کلینیک پیگیری را مستقر کرده اند و آموزش مداوم بیماران انجام مي گیرد.

بار بیماری قلبی رو به افزایش است و حمایت، آموزش و پیگیری بیماران قلبی پروسه قابل توقفی نیست. در این راستا مرکز ارتقاء سلامت افشار هماهنگی های لازم با معاونت بهداشتی استان یزد انجام داده است و لیست بیماران قلبی و بیماران قلبی سیگاری بستری جهت حمایت، آموزش و پیگیری در مراکز بهداشت، بصورت ماهیانه به معاونت بهداشتی ارسال می شود. بیماران قلبی غیر بومی بستری در بیمارستان افشار که 40 درصد بیماران بستری در این بیمارستان را شامل میشود، بصورت ماهیانه به معاونت بهداشتی سایر استانها جهت پیگیری ارسال می گردد.